Mộng du là tình trạng rối loạn giấc ngủ, trong đó người bệnh có các hành vi như đi lại, nói năng, mở mắt trong lúc ngủ sâu. Đây được xem là một chứng bệnh nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe và sinh hoạt của người bệnh.
Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin cơ bản về hiện tượng mộng du, từ khái niệm, nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh, các biến chứng và phương pháp điều trị hiệu quả.
Khái niệm và đặc điểm của mộng du
Mộng du là một hiện tượng rất lạ lùng trong giấc ngủ. Nó xảy ra ở nhiều đối tượng thường là trẻ em hoặc người lớn.
Ban đầu, sự kiện này chỉ được ghi nhận thông qua các giai thoại hay câu chuyện truyền miệng trong dân gian, song ngày nay khi khoa học phát triển, mộng du đã được ghi nhận chính thức trong Y học với tên gọi “Rối loạn giấc ngủ pha REM”.
Mộng du xảy ra trong giai đoạn ngủ REM, là giai đoạn hoạt động não mạnh nhất trong ngủ. Khi mộng du, bệnh nhân có các biểu hiện như đi bộ, nói chuyện, mở mắt, vật lộn…trong khi vẫn đang ngủ say. Những hành vi này hoàn toàn vô thức và bệnh nhân không nhớ gì sau khi thức dậy.
Mộng du khác với giấc mơ bình thường ở chỗ các hoạt động thực sự diễn ra, không chỉ trong tâm trí. Mộng du cũng có thể xảy ra ở những người không bao giờ nhớ mình đã mơ gì.
Triệu chứng chính của bệnh nhân mộng du là có những hành động, chuyển động khác thường khi đã ngủ say như đi lại, nói năng một mình, đá hay đạp tung chăn, thậm chí chạy nhảy hoặc ngồi bật dậy và mở mắt.
Những hành vi này không có chủ đích, không theo sự điều khiển của ý thức, mà chỉ như những phản xạ tự động. Sau khi tỉnh dậy, hầu hết bệnh nhân đều không còn nhớ bất cứ điều gì và cảm thấy rất ngạc nhiên khi người nhà kể lại…
Nguyên nhân và cơ chế gây mộng du
Nguyên nhân dẫn đến mộng du có thể do một số bệnh lý như Alzheimer làm xuất hiện những mất mát trí nhớ, rối loạn tâm thần phân liệt hay các chứng động kinh liên quan đến não.
Ngoài các bệnh trên, một số bệnh lý về tim mạch, đái tháo đường cũng liên quan mật thiết đến hiện tượng ngủ nói. Bên cạnh đó còn có một số yếu tố khác như di truyền, chấn thương não, sự mất cân bằng về hóa chất trong não, uống thuốc hoặc sử dụng ma túy…
Cơ chế gây mộng du chủ yếu xuất phát từ chức năng bất thường của não bộ. Thông thường trong giấc ngủ, hoạt động của não sẽ phát tín hiệu để ngăn chặn việc cử động cơ thể. Nhưng đối với người mộng du, cơ chế ức chế này bị đứt quãng dẫn đến những cử động vô thức trong lúc ngủ say…
Về cơ chế, não bộ trong giai đoạn REM có hoạt động mạnh giống khi tỉnh táo. Tuy nhiên, các tín hiệu điều khiển cơ thể bị chặn lại để ngăn vận động. Khi có rối loạn, hàng rào ức chế này bị phá vỡ dẫn đến những hành vi mộng du.
Ảnh hưởng của mộng du tới sức khỏe
Mộng du gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới thể chất và tinh thần của người bệnh. Họ thường bị mệt mỏi, thiếu ngủ do giấc ngủ bị gián đoạn nhiều lần. Bệnh nhân mộng du cũng dễ rơi vào trầm cảm, lo âu.
Ngoài ra, mộng du còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm như tai biến mạch máu não, tim… do các hoạt động gắng sức, vật lộn làm tăng áp lực cho cơ thể. Chất lượng cuộc sống và khả năng lao động giảm sút đáng kể.
Các biến chứng nghiêm trọng
Nếu mộng du không được chẩn đoán và điều trị dứt điểm, bệnh có thể tiến triển thành các biến chứng nguy hiểm. Nghiên cứu cho thấy, những người mắc chứng rối loạn giấc ngủ pha REM mạn tính có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao gấp 3 lần, đồng thời tỉ lệ tử vong sớm cũng tăng gấp ba.
Một biến chứng nghiêm trọng khác là giảm khả năng nhận thức và trí tuệ (yếu tố quan trọng đối với sức khỏe tinh thần). Nhiều trường hợp còn rơi vào trạng thái trầm cảm, thậm chí có hành vi tự sát. Do vậy, việc điều trị dứt điểm là rất quan trọng…
Phương pháp điều trị
Để chẩn đoán một người có mắc hội chứng mộng du hay không, bác sĩ sẽ áp dụng một số thiết bị y tế nhằm mục đích theo dõi quá trình ngủ như: Điện não đồ ngủ, theo dõi nhịp tim, ghi hình ngủ qua video… Những kết quả thu được sẽ cho phép bác sĩ xác định chính xác nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng.
Để điều trị triệt để chứng mộng du, các bác sĩ thường kê đơn một số loại thuốc uống hỗ trợ giấc ngủ có tác dụng ức chế như Clonazepam hay Melatonin. Những loại thuốc này có vai trò quan trọng giúp cải thiện giấc ngủ, làm giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của các cơn mộng du.
Bên cạnh đó, một số phương pháp trị liệu hành vi cũng cho thấy hiệu quả nhất định như: tập thư giãn, thiền, yoga, thói quen trước khi ngủ…giúp cải thiện giấc ngủ và giảm stress cho bệnh nhân.
Như vậy, có thể thấy mộng du là một rối loạn giấc ngủ tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe. Do đó, việc phát hiện và điều trị kịp thời có ý nghĩa quan trọng giúp hạn chế các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
Mối liên hệ giữa mộng du và bệnh tâm thần
Các nghiên cứu cho thấy sự liên quan chặt chẽ giữa chứng mộng du và một số bệnh lý về tâm thần, đặc biệt là trầm cảm, lo âu và tâm thần phân liệt.
Nhiều bệnh nhân trầm cảm, căng thẳng mãn tính thường trở nên tuyệt vọng, mất ngủ. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các rối loạn giấc ngủ nói chung và mộng du nói riêng. Cơ chế cụ thể là do sự rối loạn chất dẫn truyền thần kinh serotonin trong não.
Đồng thời, những người đã mắc hội chứng mộng du cũng dễ rơi vào trạng thái căng thẳng, lo lắng và mất tự tin hơn do cảm giác không kiểm soát được cơ thể của chính mình.
Những phương pháp điều trị tâm lý
Ngoài điều trị bằng thuốc, một số phương pháp tâm lý được chứng minh là có tác dụng giảm triệu chứng mộng du:
- Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): giúp xác định những suy nghĩ tiêu cực, thay đổi những niềm tin sai lệch góp phần cải thiện giấc ngủ và sức khỏe tinh thần.
- Thiền định, yoga: luyện tập các kỹ thuật thư giãn tinh thần và thể chất, hướng tâm vào giây phút hiện tại giúp giảm lo âu và stress.
- Giải mã các giấc mơ: phân tích chi tiết nội dung các giấc mơ của người bệnh để khám phá tiềm thức, hiểu rõ hơn nội tâm và những ám ảnh tâm lý.
Một số lưu ý trong sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng
Để hạn chế các cơn mộng du, người bệnh cần:
- Ngủ đủ giấc và đúng giờ
- Tránh uống cà phê, nước ngọt caffein trước khi ngủ 3-4 tiếng
- Bổ sung thực phẩm giàu magie, canxi như sữa, đậu để cân bằng điện giải
- Tập thể dục thường xuyên
- Thực hiện các biện pháp an toàn như ngủ trên nệm đệm mềm, khóa cửa phòng tránh tổn thương, tai nạn.
Kết luận
Như vậy, mộng du là một rối loạn giấc ngủ nguy hiểm, gây ra nhiều biến chứng sức khỏe và ảnh hưởng đến sinh hoạt. Do đó, việc điều trị sớm chứng mộng du là rất cần thiết, giúp người bệnh cải thiện chất lượng giấc ngủ, sức khỏe tinh thần và thể chất.
